Mijn muzikale verslaving kort verklaard

 Al heel mijn leven krijg ik vragen te beantwoorden waar ik geen blijf mee weet. Een voorbeeldje.

• Naar welke muziek luister je?
• Naar vanalles.
• Maar wat is je favoriete muziek?
• Weet ik niet.
• Ja, maar naar welk genre muziek juister je?
• Ik weet niet, alle genres.

[ik begin hem ervan te verdenken een workshop irritante vraagtechnieken gevolgd te hebben bij Pieterjan Desmet (Terzake).]

• Je hebt toch favoriete groepen.

[ Als ik het nu niet stop gaat dit ad infinitum.]

• Het antwoord is neen en blijft neen.

De vraag die bij dergelijk gesprek (als je dit zo kan benoemen) boven komt drijven ("begrijpt hij het niet of ben ik het?") blijft altijd onbeantwoord. 

Minder frequent maar van eenzelfde orde zijn vragen naar welke boeken ik lees ("Ik weet niet, kom eens kijken naar mijn bibliotheek als je denkt daar wijzer van te worden") of naar welke series ik kijk (dit kent een iets makkelijker en directer antwoord: al meer dan een jaar geen enkele meer -een hele ontlasting-, tenzij je Terzake en De Afspraak als serie beschouwt). 

Vragen waarom ik er uit zie zoals ik er uit zie, zijn na mijn late adolescentie (zo'n 20 jaar geleden) gelukkig gestopt. Kortom: ik blijk voor sommige mensen uiteindelijk toch niet zo'n sociaal wezen te zijn. Niet dat ik daar ooit van wakker gelegen heb. Ik ben "anders" geboren, waarover een andere keer misschien.

Waarover ik het vandaag wel even wil hebben, is een andere prangende vraag waarover heel wat mensen zich al sinds mijn jeugd (long time ago) het hoofd lijken te breken. Waarom ben ik altijd zoveel bezig met muziek en heb ik daar zoveel tijd en energie in gestoken (zo leeft althans de perceptie). De tegenvraag waarom de vraagsteller bijvoorbeeld zoveel tijd in "De Voetbal" of "De Koers" steekt, stel ik uit beleefdheid  (en omdat het me geen bal interesseert) nooit. Er wordt dan soms gewag gemaakt van mijn muziekverzameling (die trouwens geen verzameling dan wel een vergaarbak is) of al mijn voormalige activiteiten die met muziek te maken hadden. Een poging tot antwoord dus.

Zoals iedereen absorbeer je eerst wat thuis aangeboden wordt. Dat was in mijn geval al niet slecht want daar zat nogal wat jazz bij (een interesse die mijn ouders al snel lieten varen wegens niet compatibel met de stressbestendigheid van mijn moeder). Toen ik 4 was, kreeg ik van mijn grootmoeder een echte grammofoonplaat: "De Belgische Parachutisten Mars" op 78 toeren met op de achterkant "Mars der Belgische commando's" (van voorbestemdheid gesproken!). Later werd ik fan van (in die volgorde en naast vele andere) "Tom Dooley" (Kingston Trio), G.I. Blues" (Elvis Presley) en "She Loves You" (Beatles). 

De echte  slag van de molen kwam er in 1965. Jongeren onder u moeten maar eens googelen wat er in dat jaar allemaal op een ontvankelijke en oplettende jongeling zijn pad kwam. Natuurlijk was dat het moment waarop British Pop ontplofte. Maar ook het jaar van verslaving aan Radio London, Radio Caroline en Radio Veronica (in volgorde van kwaliteit) toen die nog integer klonken. Van toen af aan zag en vooral hoorde je hoe "onze muziek" zowel muzikaal als inhoudelijk snel volwassen werd. De excessen die daarmee gepaard gingen, namen wij er graag bij. Boeiender kon ons leven niet worden.

 Toevallige ontmoetingen met muzikanten en dan de eerste live concerten,... Wat die inhoudelijke volwassenheid betreft: het grote thema werd plots pacifisme (vooral een erfenis uit de Amerikaanse folk die daar al langer een patent op had). 1965 was dan ook het ontkiemen van een pril (ik was 13 jaar) politiek bewustzijn. Wat kon me nu nog tegenhouden? Veel, zou blijken, maar daarover alweer een andere keer misschien. We houden het bij muziek.

De steeds grotere plaats die muziek in mijn leven begon in te nemen kan je eerst zien als een vlucht uit het saaie leven dat ons thuis en op school werd aangeboden. Vervolgens een gevoel van herkenning in het verzet tegen alles wat deze wereld een onaangename plaats maakt, alle wat ons onrechtvaardig leek in de volwassenen wereld, in hoe zij die wereld (en dus onze toekomst ook) bestierden. Wat voor een bende hadden zij er van gemaakt!

Die herkenning, het magische gevoel van gedeelde ervaring. Niet alleen bij een concert of de wetenschap van met duizenden gelijktijdig hetzelfde nummer (of dezelfde commentaar erbij) te horen via de radio. De gedeelde ervaring strekte zich uit wereldwijd en ontwikkelde zich in gedeeld ideeëngoed. Het gevoel van het "anders" zijn, niet meer de buitenstaander te zijn (wat ik vanaf de oudste herinnering altijd gevoeld had) maar er bij te horen, ook al was dat "er" ongrijpbaar. Ongrijpbaar maar ook ambitieus. Wij hoorden en horen bij een ideeënwereld dat, voortgedreven door kunst, door muziek, de wereld kan veranderen en kan redden (de retorische vraag die later tot gemeenplaats gepromoot werd). Niet door ideologische manipulatie, niet door militaire machtontplooiing, laat staan door gruwelijk vermoorden en verminken van burgers (was steevast uitgelegd wordt als noodzakelijk "vechten voor vrede"). Dit is wat muziek (in in het beste geval kunst in 't algemeen) kan bewerkstelligen. Dit is ook waarom ik wel eens zeg dat ik hier zonder muziek wellicht niet meer zou zijn.

De gedeelde ervaring in kunst toont dat wij allemaal ontvankelijk zijn voor dezelfde ervaringen, dezelfde gevoelens, dezelfde emoties en dezelfde dromen. Muziek zal altijd deel zijn van mijn leven, anders houdt het op.

Daarmee heb ik toch één moeilijke vraag beantwoord.  

 

5 %

 

Tout le beau monde zal er zijn. Die 5 % zal morgen, na heel wat pro forma palaver, afgeklopt worden in Den Haag. Natuurlijk weet iedereen dat de eindtekst al vast ligt: 5 % zal het zijn, zij het dan in afgezwakte versie met faciliteiten voor landen die anders dwars zouden kunnen liggen. Wie dat zal betalen? U en ik natuurlijk, zoals wij altijd opdraaien voor de beslissingen die politici in onze naam nemen; want het is nu eenmaal noodzakelijk. Figuren als Mark Rutten en bij ons Theo Francken geven in dezen minstens de indruk zich te gedragen als slippendragers van Donald Trump, die zo nodig deze trofee moet gegund worden (op zich een wonderlijk argument, maar soit). Ik weet het: Trump is nu eenmaal de President van de machtigste natie ter wereld en de VS zijn de belangrijkste bondgenoot in de verdediging van het vrije Westen. Daarom is respect voor hun hoogste vertegenwoordiger op zijn plaats. Anderzijds is het even gerechtvaardigd dit te compenseren met een zeker dédain voor een man die er geen geheim van maakt lak te hebben aan democratische structuren en er telkens weer op uit is democratische instellingen en de eigen rechtstaat te ontmantelen.

Maar laten we het bij de 5 % houden waar we ons gaan naar plooien, tegen het advies van experten die al wekenlang verklaren dat Russische tanks morgen niet over de Brusselse Grote Markt rollen, dat Rusland niet in staat is om op korte termijn aangrenzende Europese landen (Polen, Baltische staten, Finland) binnen te vallen; en vooral: dat 5 % een absurd streefdoel is, niet gebaseerd op betrouwbare studies. Maar toch: ook wij zijn er van overtuigd: het is hoog nodig dat wij onze defensiecapaciteit op orde krijgen. Vele jaren vredesdividenden hebben onze prioriteitenlijst nogal doorheen geschud. Dat probleem oplossen doe je niet door een opbod aan percentages bbp en al zeker niet door die door een pitbull te laten opleggen. Eerst bekijk je de kwetsbaarheden en dan bepaal je wat nodig is om ons daarvoor te verdedigen. Misschien is die oefening wel gemaakt, maar daar hebben wij toch bitter weinig van gemerkt. Van bij het begin van de huidige discussie ging het alsmaar over wat wij niet anders kunnen benoemen als een bewapeningwedloop. In de marge heeft men het wel eens over de cybersecurity en het beveiligen van onderzeese datakabels (uiteindelijk worden die problemen ondergebracht in de 1,5 % wild card spending). Maar de wereld van vandaag is niet meer die van de koude oorlog en de wereld van morgen… daar hebben we maar een flauw idee van.

Wat conventioneel wapentuig betreft: een eerste stap vooraleer men 1 extra Euro aan kanonnen en bommen spendeert dient de consolidatie van een Europese Defensie te zijn. Daar staat Europa tot op vandaag nog altijd nergens. Hoeveel kapitaal, manschappen en materieel is nu al decennialang verkwanseld door daar geen prioriteit van te maken? En naarmate er meer landen (veel te snel) toetraden tot onze Europese club werd het natuurlijk almaar moeilijker om daar werk van te maken.

In tweede instantie kunnen we dan kijken wat we nodig hebben om mogelijke aanvallen met bommen & granaten (lees raketten, drones, bommenwerpers en veel meer) af te weren. Wat is ons potentieel aan manschappen en waar moeten eventuele gaten worden opgevuld.

Maar dan komen we bij de moeilijkste afdeling: die al genoemde cybersecurity. Wie denkt dat dit enkel gaat over Russische trollen die onze data- en communicatienetwerken gaan platleggen of die onze sociale media overwoekeren met fake news is een beetje myop. Natuurlijk moet dit een aandachtpunt zijn maar je moet het plaatje als geheel bekijken. Wie controleert de cyberwereld? Wat is hun relatie met de politiek vandaag en welke ambitie hebben ze? Ik heb het dan natuurlijk over het kransje dat je het laatste jaar vooral in de omgeving van Trump ziet: Jef Bezos, Elon Musk, Sam Altman, Mark Zuckerberg,…

Jawel, Putins trollen pogen onze instituties te destabiliseren en daar moeten wij ons dringend beter tegen beveiligen. Maar wat in Silicon Valley en andere hoofdkwartieren van Big Tech voorbereid wordt is van een heel andere orde. Dit gaat niet over de realiteit van vandaag maar over die van morgen. De hybris die zich van de Big Tech wonderboys heeft meester gemaakt heeft alle remmen doen springen. Totaal losgeslagen van de echte wereld zijn ze er op uit hun eigen wereld te installeren. Indien Trump zich soms gedraagt als een zonnekoning dan is dat omdat zij hem die mogelijkheid geboden hebben. Maar eigenlijk zijn zij de echte Meesters van de Zon of eerder van het Heelal. Voor enkelen onder hen is het trouwens al een uitgemaakte zaak: de aarde is slechts hun uitvalsbasis. Zij gaan ooit het heelal veroveren en bevolken of daar toch de eerste stappen toe zetten. De macht die ze ondertussen opgebouwd hebben kent geen voorgaande. Het lijkt allemaal een scenario voor een stripverhaal maar kijk naar waar ze mee bezig zijn. De strijd die ze leveren tegen alle regels, wetten, instanties die een hindernis voor hun ambities vormen. De fakeberichten die ze rondsturen via hun sociale media. De kans dat zij er in slagen om onze democratische instellingen uit te hollen en onze rechtstaat te ontmantelen is vele keren groter dan dat Rusland dat zou kunnen.

Daarom! Ja, wij moeten ons hier in Europa verdedigen tegen het “Rode Gevaar”, zoals dat in onze jeugd werd benoemd. Daar zal dus een deel van de 5 % moeten naar toe gaan. Maar het lijkt mij evident dat een minstens even groot budget wordt gereserveerd om het hoofd te bieden aan de dictatuur van Big Tech die volop in de maak is. Versterking van onze democratische instellingen, verdediging van onze rechtstaat. Merk op dat ik het in dit artikel heb over Europa, niet over de NAVO. Dit bondgenootschap dat op dit ogenblik feestelijk vergadert is heel belangrijk in de verdediging van onze democratische waarden, ook al stellen ze zich in de besluitvorming daar wel eens boven. Ook vele Amerikanen zijn op dit eigenste moment moment bezig met de verdediging van hun democratische waarden tegen autocratische machten die zich manifesteren. Maar binnen de NAVO moeten wij als Europese eenheid onderhandelen met de Verenigde Staten opdat de verdragsorganisatie de relevantie zou behouden die nodig is om ons te beschermen in de wereld van morgen.

VRT-nieuws: oude garde tikt haar opvolgers op de vingers

 Op 28 maart verscheen in De Morgen een open brief van 4 oud VRT-journalisten aan hun voormalige collega's. "De oude garde tikt haar opvolgers op de vingers. Terecht! Nu maar hopen dat de boodschap aankomt," postte ik op FB bij de link naar dit artikel. Daags nadien (in de weekend krant van 29 maart) antwoordde Bart Eeckhout in zijn column. Hierbij beide teksten gevolgd door mijn bedenkingen.

Open brief aan de VRT: ‘Jullie hanteren een terminologie die de oorlogstaal normaliseert en banaliseert’

Johan Depoortere, Ng Sauw Tjhoi, Dirk Tieleman en Walter Zinzen zijn oud-VRT-journalisten. Ze hekelen de oorlogshysterie en de eenzijdige voorlichting van de openbare omroep.

Johan Depoortere en Walter Zinzen e.a. – De Morgen, 28 maart 2025, 03:00

Beste ex-collega’s,

Verbijsterd kijken en luisteren ondergetekenden, oud-strijders van de nieuwsdiensten op de openbare omroep, naar jullie uitzendingen als het gaat over oorlog en vrede in Oekraïne en daarbuiten. We vragen ons af waar het evenwicht gebleven is in jullie berichtgeving tussen voorstanders van almaar meer bewapening voor België en Europa en voorstanders van vreedzame, diplomatieke oplossingen.

Dit blijkt vooral – maar niet uitsluitend – in de debatten die we in Terzake en De afspraak mogen aanschouwen. Voorstanders van herbewapening, meestal (gewezen) militairen, krijgen ongelimiteerd en zonder kritische vragen de gelegenheid hun mening ongezouten te verkondigen. Mensen met een andere mening worden hoogst zelden uitgenodigd en moeten zich uitgebreid verantwoorden. Dat Jonathan Holslag reserveofficier is en docent aan het NATO Defence College wordt hem nooit verweten, maar Tom Sauer, een wetenschapper die zich beroepshalve met vraagstukken van veiligheid en ontwapening bezighoudt, moet zich verantwoorden omdat hij actief is in de katholieke vredesbeweging Pax Christi.

Zelden of nooit wordt de kernvraag gesteld: betekenen meer vliegtuigen, tanks, drones en raketten inderdaad ook meer veiligheid voor de burger? Veiligheid van de burgers betekent ook dat Brusselaars de metro kunnen nemen zonder het risico te lopen doodgeschoten te worden door drugscriminelen. Verhogen meer F35-bommenwerpers dit soort veiligheid? En wat met de gevolgen van de klimaatcrisis, waarover geen enkele politicus zich nog zorgen schijnt te maken? Waarom stellen jullie die vragen nooit aan Theo Francken, de minister van Oorlog, die om de haverklap in jullie studio’s zit?

Oud-NAVO-baas Willy Claes pleit al een hele poos voor het opstarten van ontwapeningsgesprekken, zoals dat het geval was tijdens de Koude Oorlog. Dat deed hij ook in De afspraak. Maar zijn oproep viel op een koude steen. Niemand die eraan dacht de kijker uit te leggen hoe dat in elkaar zat.

Wat jullie wel doen, is een terminologie hanteren die de oorlogstaal normaliseert en banaliseert. In het journaal wordt het woord ‘oorlogsdreiging’ roekeloos en achteloos in het dagelijkse taalgebruik geïntroduceerd. Wat deze oorlogsdreiging precies inhoudt en of ze met de werkelijkheid overeenkomt, daar wordt niet op ingegaan. Voortdurend gaat het over ‘defensie-uitgaven’ waar eigenlijk ‘militaire uitgaven’ bedoeld wordt. Defensie is meer dan alleen militaire afschrikking en veiligheid, meer dan bescherming tegen buitenlandse agressie.

Slechtste NAVO-leerling

Waarom nemen jullie klakkeloos de bewering over dat België de slechtste NAVO-leerling van de klas is, omdat we de financiële norm niet halen? Vergeten wordt dat België wat deze uitgaven betreft in absolute cijfers op de veertiende plaats komt in de rangorde van de 31 NAVO-landen, dat is halverwege het peloton en niet aan de staart. Tussen 2017 en 2024 verdubbelde ons militaire budget tot 7,9 miljard euro. Hoezo onderfinanciering?

Een basisprincipe van de journalistiek is dat je een verhaal moet checken en dubbelchecken en het langs alle kanten belichten. Pas dan kan je de waarheid achterhalen. Eenzijdige voorlichting draagt daar niet toe bij. Terwijl dat precies is wat jullie doen. We hebben er uiteraard geen enkel bezwaar tegen dat de militaristen aan het debat deelnemen, maar waar blijft de tegenstem?

Waarom wordt nooit de vraag gesteld waarom voormalige Sovjet-staten zo nodig lid moesten worden van de NAVO? Op 9 februari 1990 heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker publiekelijk gezegd dat de NAVO na de hereniging van Duitsland “geen inch” zou opschuiven naar het oosten. Die belofte is niet gehouden. Steeds meer aan Rusland grenzende gewezen Oostblok-landen werden lid van de NAVO.

In 2007 verwees Vladimir Poetin op de veiligheidsconferentie in München, in aanwezigheid van alle belangrijke NAVO- en EU-leiders, naar die niet gehouden belofte. Een jaar later werd op de NAVO-top in Boekarest, op aandringen van de Verenigde Staten, het NAVO-lidmaatschap beloofd aan Oekraïne en Georgië. Wat was daar zo belangrijk aan voor Europa? Dat het opnieuw de vijand werd van Rusland?

Werd Poetin voorheen door onder meer Tony Blair beschouwd als een ‘goede’ dictator, ondanks zijn vele misdaden, nu werd hij een ‘slechte’ dictator, een vijand van de NAVO.

Dat het mogelijke NAVO-lidmaatschap van Oekraïne de directe oorzaak was van de Russische invasie in februari 2022 maakte de voormalige NAVO-baas Jens Stoltenberg overduidelijk in een toespraak tot het Europees Parlement in september 2023. “Om oorlog te vermijden wilde Poetin ons een document laten ondertekenen waarin we beloofden dat Oekraïne geen lid zou worden van het bondgenootschap”, zei Stoltenberg en hij voegde eraan toe: “Natuurlijk hebben we dat geweigerd.”

Geloofwaardigheid

Dit rechtvaardigt uiteraard de Russische invasie niet maar de oorlog in Oekraïne zou er vermoedelijk nooit gekomen zijn als er, na de val van de Berlijnse Muur, een gemeenschappelijke veiligheidsstructuur was ontstaan, waar niet alleen Boris Jeltsin, de toenmalige Russische president, maar ook zijn jonge opvolger Poetin naar streefde.

Mogen we van een onafhankelijke openbare omroep niet verwachten dat hij onderzoek doet naar de oorzaken van die mislukking? Zou dat zijn geloofwaardigheid niet meer ten goede komen dan mee te stappen in de oorlogshysterie waarmee we om de oren worden geslagen?

We roepen daarom de opiniemakers bij de openbare omroep, de hoofd- en eindredacteuren en de journalisten op om hun eigen berichtgeving kritisch tegen het licht te houden en zich te beraden over hun opdracht om het publiek de beste onpartijdige en volledige informatie aan te bieden die beschikbaar is.

 

Bart Eeckhout antwoordt ex-VRT-journalisten: ‘Juist wanneer de wereld op hol slaat, is het zaak om koelbloedig te blijven’

Bart Eeckhout is hoofdcommentator van De Morgen. Ook in de open brief van de VRT-collega’s, zo schrijft hij, klinkt het weer dat de NAVO en Oekraïne de wrede invasie van Rusland toch een beetje aan zichzelf te danken hebben.

Bart Eeckhout, 28 maart 2025, 19:00

Met hun open brief aan hun vroegere werkgever bewijzen de oud-VRT-journalisten Walter Zinzen en Johan Depoortere dat je in een discussie, behalve gelijk of ongelijk, ook een klein beetje gelijk kunt hebben.

Zinzen en Depoortere hebben een klein beetje gelijk als ze de openbare omroep, en bij uitbreiding zowat alle media, aanwrijven nogal eenzijdig de stem te laten horen van de militaire herinvestering en weerbaarheid in België en Europa. Voor “voorstanders van vreedzame, diplomatieke oplossingen” is maar zelden plaats aan de debattafels, stellen ze.

Dat kan, ten dele, wel kloppen. Zelf ben ik van mening dat een versterkte focus op defensie en geopolitieke zelfredzaamheid in Europa misschien vervelend en ongelegen komt, maar niettemin noodzakelijk is, om onze veiligheid te garanderen. Zinzen, Depoortere of ook professor Tom Sauer vinden niet dat er meer geld naar ‘het leger’ moet gaan, en ook dat is een legitieme stem in het debat, maar wel een minderheidsstem.

Waar ik het met hen wel over eens ben, is dat we de grens moeten bewaken tussen het besef dat een wederopbouw van de landsverdediging noodzakelijk is en een logica die naar oorlogsenthousiasme neigt. Die grens dreigt soms te vervagen.

Juist wanneer de wereld op hol slaat, is het zaak om koelbloedig en nuchter te blijven.

Nochtans zou het verschil helder moeten zijn. Het is het verschil tussen de inzichten die bijvoorbeeld een expert als Michelle Haas deelt en anderzijds de steunbetuiging van militair instructeur ‘Fly’ in De afspraak voor ‘schietoefeningen op school’. Het zou wel handig geweest zijn als bij dat laatste ideetje iemand had gezegd dat we dat vooral niet moeten gaan doen. Juist wanneer de wereld op hol slaat, is het zaak om koelbloedig en nuchter te blijven.

Er is evenwel een belangrijk punt waarop Zinzen, Depoortere en vele andere vredesactivisten zichzelf volledig vastdraaien. Ook in de open brief klinkt het weer dat de NAVO en Oekraïne de wrede invasie van Rusland toch een beetje aan zichzelf te danken hebben. Hadden zij wel toenadering moeten zoeken tot elkaar? Het is victimblaming van de zuiverste soort.

Het is verbijsterend om uitgerekend pacifisten te horen instemmen met een radicaal imperialistische wereldvisie waarin de grootmachten andere landen hun zelfbeschikking mogen ontzeggen en de wereldkaart onder elkaar verdelen.

De bewering dat Vladimir Poetin enkel uit zelfverdediging handelt, negeert zijn diepe en vijandige misprijzen voor de liberale democratie waar de Europese Unie, met vallen en opstaan, voor staat. Waar is Poetin precies bang van? Dat Estland of Moldavië Rusland binnen gaan vallen?

Zou het kunnen dat Poetin vooral bang is van de aantrekkingskracht van democratische vrijheid? Dat hij wil vermijden dat Russische burgers zich in het hoofd halen dat de vrijheid die Oekraïners genieten/genoten en de welvaart die Litouwers of Esten bereikten ook iets voor hen is?

Voor vrede en diplomatie zijn we allemaal. Maar een vrede onder de eenzijdige voorwaarde van een imperialistische en antidemocratische aanvaller is geen vrede. Dat is onderwerping. Zeker pacifisten zouden begrippen als ‘vrede’ en ‘gedwongen capitulatie’ niet met elkaar mogen verwarren.

 

Enkele bedenkingen bij deze column

Bart Eeckhout zegt zelf dat je “… behalve gelijk of ongelijk, ook een klein beetje gelijk kunt hebben.” Zijn antwoord aan de ex-VRT-journalisten illustreert dit perfect. Hij brengt (zoals meestal in zijn columns) doordachte standpunten. Alleen slaat hij in zijn kritiek (wat de kern van zijn betoog uitmaakt) de bal helemaal mis. Zo te zien heeft hij bij het lezen van de open brief intenties ontwaart die helemaal niet terug te vinden zijn in de tekst (ik heb er de tekst vandaag voor alle zekerheid nog eens nauwkeurig op nagevlooid).

“De bewering dat Vladimir Poetin enkel uit zelfverdediging handelt, negeert zijn diepe en vijandige misprijzen voor de liberale democratie (…)” vind ik totaal niet terug in de text. De 4 journalisten beweren dit nergens en ik ben er zeker van dat geen van de 4 journalisten dit zelfs maar denken. Het is toch niet omdat je wijst op de geopolitieke fouten waaraan de Westerse democratische alliantie zich heeft schuldig gemaakt na de ineenstorting van de USSR en haar vazalstaten, dat je plots fan wordt van het Russisch regime?

De paragraaf “Het is verbijsterend om uitgerekend pacifisten te horen instemmen met een radicaal imperialistische wereldvisie waarin de grootmachten andere landen hun zelfbeschikking mogen ontzeggen en de wereldkaart onder elkaar verdelen.”, is dan ook van de pot gerukt. 

En dan het verwijt van victim blaming. De journalisten hebben nergens Poetin vrij gepleit maar herinneren eraan dat het opschuiven van de NATO-grenzen tot tegen de Russische grens een onveilige situatie creëert waarop het provocatieverwijt van Rusland te verwachten viel. Of Poetin echt een dreiging ziet in een mogelijke toetreding van Oekraïne tot de NATO doet niet ter zake, het geeft hem hoe dan ook het gedroomde alibi om zijn expansionistische ambities te legitimeren.  De oud-VRT-collega's stellen ook nergens dat Oekraïne een vredesakkoord moet aanvaarden onder de eenzijdige voorwaarde van Rusland.

Kritisch lezen en reageren kan op zich enkel aangemoedigd worden. Bij het formuleren van kritiek op een tekst houdt men zich echter best aan wat in die tekst echt staat en suggereert niet wat men er zelf in wil lezen.

Maar we treden Eeckhout dan weer helemaal bij wanneer hij schrijft: “Juist wanneer de wereld op hol slaat, is het zaak om koelbloedig en nuchter te blijven.”

Voor de rest ben ik nu eenmaal zelf één van die onverbeterlijke pacifisten die de opgeklopte oorlogsretoriek grondig beu zijn. De geschiedenis leert ons dat zulk militair opbod de start van een koude oorlog die het ontketenen van een echte (continentale of wereldwijde) slachtpartij enkel dichterbij brengt. De testosteronkereltjes die geilen op steeds grotere en gesofisticeerdere wapens moeten in toom gehouden worden. Tezelfdertijd besef ik ook wel dat je met een onberekenbare, tot de tanden bewapende buur beter je verdedigingscapaciteit op orde hebt. Dus ja, Europese defensie moet zich herorganiseren om slagvaardiger een eventuele aanval te kunnen counteren. Een grondiger coördinatie van EU-defensie, inclusief aankoopbeleid is een eerste voorwaarde vooraleer er mag gediscussieerd worden over (verplichte) voorthollende groei van de nationale defensiebudgetten.

Patrick Cohen 

 

Nieuwjaarsbrief 2025 - Weerbaar tegen de alomtegenwoordige oorlogsretoriek

In deze verwarde tijd wensen wij alle vrienden, dichtbij en ver, en alle mensen van goede wil, zoals dat in ver vervlogen tijden heette, een goede gezondheid en voorspoed maar nu vooral  

veel weerbaarheid in

 2025 

Weerstand tegen de voortdurende hersenspoeling waaraan niet te ontsnappen valt. Neen, niet de verzamelde media die ons pogen te reduceren tot willoos koopvee (nogal succesvol, trouwens) baart ons vandaag de grootste zorg; dat is immers oud zeer dat verzet ertegen bijna futiel maakt. Het is de huidige ongezien sluwe campagne die ons stap voor stap aan het overtuigen is dat oorlog nu eenmaal des mensen is en dat wij daar, of wij dat nu graag willen of niet, onontkoombaar deel van zijn. De brainwash injecteert het denkbeeld van een wereld opgedeeld in goeden en slechten die geografisch van elkaar te onderscheiden zijn. Om dat op ’t eerste zicht absurde idee makkelijker in te lepelen voorziet het verhaal een ‘offer you can’t refuse’, een goddelijk geschenk dat ons zomaar in de schoot geworpen wordt:

De goeden dat zijn wij!

De slechten, dat zijn zij, de anderen.

Zo simpel! Wie gaat dit nu betwisten als je voor de keuze zou staan? Het addertje onder het gras dat niet verteld wordt, is dat aan de overkant, bij diegenen die niet wij zijn dus, precies hetzelfde wordt verteld maar dat de rollen ginder exact omgekeerd blijken.

Open deur, niets nieuws onder de zon? Vaneigens, dat is precies het fundament van oorlog, koud of warm. Het vijandbeeld moet verkocht worden aan de bevolking, dat is altijd zo geweest. En daar hoort natuurlijk de dooddoener bij: als jij de vijand niet op tijd neerschiet zal hij jou doodschieten. Even eenvoudig als geniaal, dat idee.

Probleempje voor politieke leiding: pakweg in de aanloop naar de eerste wereldoorlog kon je nog heel wat jongelingen in hun testosteronjaren enthousiast krijgen om zich glorieus op de vijand te storten. Het aangeprate nationalistische wij-gevoel, ondersteund door een wervend volklied, deed daarbij wonderen. Maar de eenvoudige lieden die wij zijn, ‘het volk’, zeg maar, zijn vandaag een ietsje minder naïef en beetje mondiger ook. Daarbij komt dat wij, mensen, opgezadeld zitten met iets wat wij tegenwoordig empathie noemen… curieus beestje. Wij voelen mee met vreugde én pijn van de ander. En dat blijkt niet enkel beperkt tot de eigen familie en vrienden. Ook niet tot de eigen bredere gemeenschap en, om het helemaal zot te maken, in zekere mate zelfs niet tot de eigen mensensoort. Dat sentiment is, naarmate de wereld steeds kleiner wordt (‘de wereld is een dorp’), evenredig aan belang gaan winnen en wij zijn ons daar steeds meer van bewust. Tja, dan wordt het lastig om mensen te motiveren om andere mensen, ook al spreken ze een andere taal, neer te knallen.

Gelukkig zijn daar een hoop trucs voor. Eerst de alomtegenwoordige media die kunnen ingezet worden om de ‘juiste ideeën’ te verspreiden. De laatste jaren zagen we hoe krachtig vooral de zogenaamde sociale media zijn om het bewustzijn van grote groepen mensen te kapen. Dat lijkt er in de toekomst niet minder op te worden.

Een tweede truc, bijna zo oud als de mensheid en nog steeds zeer à la mode: de ontmenselijking van de ‘vijand’. Russische soldaten zijn beesten, Palestijnen zijn terroristen, alle Arabieren zijn trouwens religieuze fanatici, zwarten zijn wilden, behoren dus niet tot de beschaafde wereld, joden zijn tegelijk woekeraars en communisten en dus Untermenschen,… qua framing kan de creativiteit niet op. Hoe absurd walgelijk dergelijke ideeën ook zijn, ze worden nog steeds verspreid en vooral: ze werken nog steeds. De meedogenloze uitroeiing van Gazanen en de totale vernietiging van hun woongebied, de moorddadige verdrijving van de Palestijnen van de Westbank, Putins imperialistische oorlog tegen Oekraïne en de massale verkrachtingen van burgers in zowat alle conflictgebieden ter wereld zijn daar even zovele getuigen van.

De derde truc, die pas de laatste decennia tot volle wasdom gekomen is: het steeds vergroten van de afstand tussen aanvaller en doelwit. Tot voor enkele decennia ging dat om kanonnen, vliegtuigen die klassieke dan wel napalmbommen losten en lange afstand raketten. Maar sindsdien worden bommen geleid vanachter computerschermen door nerds die een gaming tornooi lijken te spelen. Uitvoerders houden de illusie van propere handen. En wat dat betreft zijn de games zelf een godsgeschenk om jongeren voor te bereiden op de volgende oorlog. Tenslotte zijn er dan natuurlijk nog de meest gesofisticeerde AI-missiles die zelf autonoom hun doel kunnen bepalen en efficiënt vernietigen.

Je hoeft geen complotdenker te zijn om wel een systematiek in die evolutie te zien. Bepaalde politici, militaire leiders en een groeiende influencergemeenschap (in klassieke en nieuwe media) lijken helemaal ingenomen door die oorlogslogica. Hoeveel keer hebben wij de laatste maanden gehoord: wie vrede wil moet zich voorbereiden op oorlog? Het is een zinnetje dat plots trendy is geworden; niet enkel militairen maar ook academici en commentatoren apen het als volleerde papegaaien na via alle soorten media.

Tot zover het klimaat dat gecreëerd wordt. Is het nu niet het moment om even stil te staan bij wat het begrip ‘oorlog’ eigenlijk in houdt? Het eerste beeld dat daarbij in ons hoofd schiet is dat van twee legers die elkaar bevechten, m.a.w. soldaten van de ene partij tegen soldaten van de andere. Dit is ook het beeld dat domineert in bijna alle oorlogfilms. De beelden die vandaag tot ons komen tonen echter een andere realiteit. Vijandelijke soldaten zijn slechts één van de doelwitten in de strijd. De burgerbevolking is even goed een strategisch veel geviseerd doel, ook al zal geen van de partijen dat ooit toegeven. Het saboteren van elektriciteit- of gasvoorziening tot het radicaal vernietigen van elektriciteitscentrales vallen onder de categorie pesten van de bevolking. Daarnaast worden dorpen en steden platgebombardeerd en worden zelfs ziekenhuizen geviseerd. Boots on the ground leiden soms tot regelrechte slachtpartijen onder de burgerbevolking,  waarbij veelal geen onderscheid gemaakt wordt tussen vrouwen, mannen, ouderlingen of kinderen. Verkrachting van vrouwen is daarbij een ondergedocumenteerde praktijk die stijf van de stress staande soldaten ver van huis een moment van ontlading bezorgt. Op die manier wordt het moreel van de bevolking bewust gebroken. Dat is oorlog!

Behalve de industrialisering van de moderne oorlogvoering en de hoogtechnologische ontwikkeling die er bij hoort, is er in de loop van de geschiedenis weinig veranderd. Het bijbelse verhaal (zo’n 1000 jaar vóór onze tijdrekening, na de vlucht uit Egypte) waarin Jahweh Saul en de Israëliërs gebiedt om Amalek te vernietigen -“Dood alles en iedereen: mannen en vrouwen, kinderen en baby’s, koeien en schapen, kamelen en ezels.”- roept akelige gelijkenissen op met de huidige genocide in Gaza. Het is dan ook op dat stukje bijbelgeschiedenis dat Netanyahu en de extremistische leiders in zijn regering aanvoeren als legitimatie voor hun aangehouden slachtpartij in Gaza. Zie hierover Tim Brys’ artikel in De Standaard van 8 november 2023.

Het is hier relevant om ook nog eens een bekend citaat van Paul Valéry in herinnering te brengen.

La guerre est un massacre de gens qui ne se connaissent pas au profit de gens qui se connaissent bien mais.... ne se massacrent pas.

De filosoof heeft trouwens een aantal gelijkgestemde gedachten neergeschreven waarvan ik er hier nog 2 citeer:

Toutes les guerres depuis des siècles ont été des guerres de luxe, c'est-à-dire guerres dont l'idée génératrice était purement imaginaire, formée par quelques-uns et non par un besoin réel de la majorité, - et dont les bénéfices n'ont été qu'à une minorité ; ces quelques-uns n'étant pas tous du peuple vainqueur.

Je vais vous expliquer ce que c'est que la guerre. Deux "nations" - deux mythes - etc. mais en réalité des millions de gens qui s'ignorent entre eux dans chacune (...) Alors à un Signal (par qui, pour quoi donné, et pourquoi obéi ?) - tous ces gens-là entrent en transe d'obéissance et n'en est qu'un sur 100 000, dans l'un et l'autre camp, qui ne soit dans son fond bouleversé, accablé, ruiné, ahuri, etc. ...J'appellerai Guerres du type historique celles qui ne se passent pas de facteurs tout imaginaires. (...) Ces guerres "historiques" ne répondent à aucun besoin réel.

Om het even helder te stellen: het zijn niet de Russen die vijanden zijn van de Europeeërs. Het zijn niet de burgers die elkaar naar het leven staan. Het zijn niet wij noch zij die aansturen op oorlog. Het zijn hun en onze leiders die het zo ver laten komen, steeds weer opnieuw. Het zijn politici, militaire bevelhebbers, alle soorten volksmenners op tribunes en via media die ons zo gek proberen krijgen.

Mocht u dit nu lezen als een pleidooi om ons niets aan te trekken van de actuele Russische agressie, om elke militaire hulp aan Oekraïne stop te zetten of om de afschaffing per direct van ons leger te eisen, … leest u teveel. Voorbereid zijn op moeilijke tijden is altijd een goed idee, zonder meteen als gekken te beginnen hamsteren. Wat in Oekraïne gebeurt gaat ons wel degelijk aan, onze kwetsbare democratieën verdienen door iedereen ondersteund en beschermd te worden. In de huidige geopolitieke krachtmeting tussen nieuw samenstellende machtsblokken is investeren in militaire verdediging onvermijdelijk. Maar tezelfdertijd moet een pacifistische toekomst met alle middelen voorbereid worden. De weg daar naar toe loopt wellicht via een diplomatisch offensief op veel grotere schaal dan die na de 2^de W.O. Dit gelijktijdig met een grondige hervorming van de huidige voortrazende economische modellen die ten grondslag liggen van zowel de Westerse democratieën als van de autoritaire “socialistische” of autocratische naties. De oligarchen en oligopolisten die met een brutaliteit zonder voorgaande de wereld aan hun tomeloze ambities proberen te onderwerpen, moeten definitief gekortwiekt worden. 

Dat klinkt natuurlijk allemaal naïef en ondoenbaar maar het is dat of met een rotvaart het armageddon tegemoet denderen. Hoe we dat in de praktijk voor elkaar krijgen is een zaak voor ervaren, rechtschapen politici die in staat zijn verder te denken dan constateren dat vijandigheid tussen volkeren des mensen is en dat het altijd zo zal zijn; die verder kijken dan de nationalistische reflexen die enkel product zijn van manipulatie van de natuurlijke morele sentimenten van burgers. Dit is waar wij moeten aan denken bij de keuzes die wij in deze onzekere tijden maken in het stemhokje én in het publieke debat. Sterkte.

Als toemaatje nog een toepasselijk YouTube muziekje van The Web. De parafrase van Tolstojs bekende romantitel wijst er op dat oorlog geen onoverkomelijk natuurverschijnsel is maar een keuze van mensen... bepaalde mensen:

https://youtu.be/3BECe9TkPJw?si=d1YKzQthuawL3zK0